Pit Mondrijan je holandski slikar rođen 1872. godine za čije se ime najčešće vezuje umetnička grupa De Stajl čiji je on bio koosnivač, kao i neoplasticizam – novi stil apstraktne umetnosti. Gotovo da na svetu ne postoji osoba koja nije jednom u životu videla njegovu čuvenu Kompoziciju sa crvenom, žutom i plavom, bila ona svesna toga ili ne.
Osnovne ideje neoplasticizma Mondrijan je izneo u svom delu Nova plastika u umetnosti (De Nieuwe Beelding in de Schilderkunst). Njime on zapravo označava i svoj ulazak u svet kritike i teorije umetnosti, čime se za života, takođe bavio.
Neoplasticizam je tako u svojim esejima nazivao svojevrsnim balansom između sukobljenih principa, ili onoga što bi se u književnoj teoriji moglo nazvati binarnom opozicijom.
Tako nas, dakle, neoplasticizam uči da muško i žensko, emotivno i razumno, crno i belo moraju biti u ravnoteži, odnosno da se u takvu ravnotežu moraju dovesti.
I pored svih eseja, možda je najbolji opis neoplasticizma pružio u pismu koje je poslao H. P. Bremeru, a čiji deo glasi:
„Ja konstruišem linije i kombinacije boja na ravnoj površini kako bih iskazao opštu lepotu sa najvećom svešću. Priroda (ili ona koju ja vidim) me inspiriše, stavlja me, kao i svakog slikara, u emocionalno stanje u kojem jedan poriv dođe da nešto napravi, ali ja želim doći što je bliže moguće istini i svemu apstraktnom iz toga, dok ne dostignem osnovu (još uvek samo spoljašnju!) stvari… Verujem da je moguće da, preko horizontalnih i vertikalnih linija konstruisanih svesno, ali bez kalkulacije, vođenih velikom intuicijom i dovedenih do harmonije i ritma, ova osnovna forma lepote, dodavanjem drugih linija i zavoja ako je potrebno, može postati umetnost, jaka kao što je i istinita.“
3Linije, linije, i još po koja linija
Sve više i više, Mondrijan kreće da eksperimentiše oblicima u godinama koje dolaze. U periodu nakon Prvog svetskog rata, na njegovim slikama dominantne su linije, i to mahom crne, pomoću kojih on iscrtava oblike. Ti su oblici, ipak, geometrijski i na prvi pogled im nije svrha da formiraju bilo kakav oblik koji se može razaznati.
Ovakav razvoj značio je da Mondrijanove slike poprimaju metafizičku notu, a da njegov stil postaje izrazito meditativan i spiritualan. Pod uticajem izvesnih teoloških filozofija, Mondrijan i u životu i na slikama kao da propagira harmoniju i skladnost koje će kasnije postati okosnica neoplasticizma.
Nemonovno, njegove slike postaju lišene sentimentalnosti, ili makar one otvorene, što će mu kritika često zamerati, nazivajući njegove slike hladnim i rezervisanim.
