Ahasfer, Jevrejin lutalica. Prognanik i svedok istorije

Priča koja prati folklornog junaka Ahasfera, Jevrejina lutalicu, koji već od XIX vijeka paralelno bitiše i u beletristici i ostalim vidovima umjetnosti može se okarakterisati kao bajka slična istini. Bajka, zbog mitske podloge o vječitom fizičkom postojanju, a istina, jer na interesantan način traži odgovore na vječita filosofska pitanja dok prati sudbinu ličnosti koja metaforički predstavlja neuhvatljivost istorije.

Ahasfer je bio, makar na samom početku svog neugasivog života, savremenik Isusa iz Nazareta. Taj njegov prvi savremenik je odredio tok njegove sudbine i vječitog lutanja. Hodajući pod teretom krsta kojim će na Golgoti nadvisiti čitav svijet i sve krstove, Isus je prolazio pored Ahasferove stolarske radnje (zanimljivo je da su obojica bili istog zanimanja).

U jednoj verziji priče Ahasfer je ismijao Nazarećanina, za većinu tada – samoprozvanog kralja Jevreja. U drugoj, koju je podržao francuski akademik Žan D’Ormeson u svojoj knjizi Priča Jevrejina lutalice, odbio je da iscrpljenom Isusu da čašu vode zaslijepljen ljubomorom zbog njegove vjerne sljedbenice Marije iz Magdale koja je bila Ahasferova ljubav iz djetinjstva. U tom trenutku Isus ga je osudio na vječno lutanje i, užasne li kazne, na život do njegovog Drugog povratka.

„Ja hodam zato što moram umreti. Ti ćeš hodati do mog povratka.“

Nakon tih riječi bila mu je zagarantovana sudbina bivanja savremenikom mnogih velikih imena iz istorije jer vrijeme u njegovim časovnicima nije imalo karakteristike našeg vremena.

Njegov život je istorija čovječanstva, njegovo postojanje je stalna nedoumica – da li je vječni život blagoslov ili kazna?

Na jedan zanimljiv i sličan način je obrađena ista tema u niskobudžetnom ali izuzetno efektnom i, slobodno mogu reći, izvrsnom filmu iz 2007. godine „Čovjek sa Zemlje“ gdje glavni lik Džon Oldman (upadljiva igra riječi) napušta mjesto gdje je živio desetak godina i svojim kolegama, fakultetskim profesorima, odaje tajnu da je star 14.000 godina, da je u stvari – besmrtni kromanjonac.

Džon Oldman, isto kao i Jevrejin lutalica, otkriva naslage istorije, dovodi u pitanje fenomen iste, stvara problematične obrasce legendi na kojima počiva naša civilizacija. Kada je nečiji životni vijek toliki nemoguće je ne biti svjedok svih bitnijih istorijskih događaja, pa čak i učestvovati u nekim.

Čovjek koji je vjekovima zbunjivao učenjake i pjesnike, među kojima Getea, Bajrona i Borhesa istovremeno je poprimao politički i naučni karakter. Ahasfer je u isto vrijeme revolucionar, umjetnik, naučnik i filosof, ali sa druge strane predstava njegovog lika je, nažalost, često poprimala karikaturne i antisemitske odlike.

Prisutna je i izvjesna paralela lutajućeg Jevrejina u odnosu na sopstvene sunarodnike koji su kroz istoriju lutali i bili proganjani. Na početku, Ahasfer je zasluženo osuđen od strane Hrista, ali je njegov narod kasnije nepravedno proganjan od strane hrišćana (progon iz Španije u 15. vijeku, iz carske Rusije, nacističke Njemačke…).

Tema besmrtnosti je česta u umjetnosti, ali Ahasferovim likom zadire u višeslojnu problematiku. Ako uzmemo, na primjer, vampire, mitološka bića koja vječni život održavaju otimajući snagu kroz krv koju isisavaju iz žrtve, bića prokleta i odbačena od svjetlosti, ovdje imamo čovjeka čija besmrtnost je određena od samog Boga, ali takođe odbačenog i na lutanje osuđenog od istog.

Ahasfer je poput drugih bića iz ništavila, bića koja su prokleta da nikada ne zatvore krug predviđen postojanjem. Čovjek predat životu koga je sam život zaboravio, koji se nikada neće ponovo roditi.

„Avaj, smrt nas teši, ona život blaži,
Ka njoj čovek stremi, iz nje nada teče
Koja ga ko nektar opija i snaži
I daje mu volju da dočeka veče.“

Bodler je ovom pjesmom slikovito dočarao smisao životnog ciklusa, od rođenja do smrti i razjasnio ljepotu jutra uveličanu samim saznanjem da postoji i veče. Ahasferu je podareno jutro uz dan čiji se kraj ne nazire i samim tim mu je data duga agonija.

U D’Ormesonovoj knjizi, Ahasfer se kroz istoriju kreće kroz sijaset zanimanja, od razbojnika iz Varavine bande, preko ljubavnika rimskih gospođa, baštovana, naučnika, istraživača, mornara koji je sa Kolumbom prvi dospio do obala novotkrivenog kontinenta… Čovjeka podložnog svim strastima i životnim iskušenjima, ništa manje nego bilo kog drugog.

Kao što u pomenutoj knjizi kaže:

„Ja sam poput svih ljudi. Zato što sam čovek. I zato što svaki čovek pomalo liči na sve ljude.“

Istinitost postojanja Jevrejina lutalice je prosto pitanje vjere. Cilj teksta je bio dodati još malo svjetlosti na jednu priču koja nema kraja, poznatu a ipak neuhvatljivu, kao što je i njen glavni junak koji vjekovima trči s kraja na kraj Zemlje dok pokoljenja stvaraju misteriju oko njegovog imena.

Piše: Rosa Bobana Čukić Ćorović