Film Wind River iz 2017. godine reditelja Tejlora Šeridana, poznatog po ulozi u seriji Sinovi anarhije, te scenariste filmova Sikario i Po cenu života (nominovanog za Oskara za najbolji scenario), predstavlja savremenu vestern-misteriju.
Kada lokalni tragač i lovac, Kori Lambert, pronađe telo devojke, duboko u šumi, klupko misterioznih dešavanja koja su prethodila pomenutoj sceni, počinje da se odmotava. Istragu ubrzo preuzima FBI agent, Džejn Baner, neiskusna i srčana detektivka kojoj je potrebna sva pomoć koju može da dobije.
Sporohodno (pr)oticanje reke vetra
Belina. Prva pomisao mnogima bude ovo doba godine. Drugima, pak, tabula rasa, izraz preuzet iz opusa grčkog filozofa Aristotela, koji govori o duši. Međutim, pridev sa početka teksta može da se koristi pri opisivanju atmosfere u filmu Wind River. Prizor sa početka ovog filma, gde uplašena, bosonoga devojka trči prostranstvima Vajominga, bežeći od nepoznatog, gledaoca ostavlja u grču.
Indijanski rezervat Wind River, koji u slobodnom prevodu znači reka vetra, često je u istoriji povezivan sa visokom stopom siromaštva, droge i poprišta sukoba lokalnog stanovništva. Podatak da samo šest policajaca pokriva oblast veličine Roud Ajlenda, najmanje savezne države u SAD, dovoljno govori o instrumentima za suzbijanje i rešavanje gorućih problema zajednice.
Kao predmet mnogih članaka i istraživanja u američkoj štampi, ovaj rezervat je u filmu prikazan na dijametralno suprotan način.
Motive iz svakodnevice, reditelj je odlično uklopio u prikaz onoga što se dešava u pozadini ubistva. Sneg, Arapaho Indijanci i tišina ukotvljena u ogromno prostranstvo.
Sporohodno proticanje života u rezervatu, narativom koji prati godišnje doba u kojem se odvija radnja filma, priliči mentalitetu njegovih žitelja. Čini se da skoro dva sata trajanja filma predstavljaju čitavu večnost. Misterija sa početka filma tone u dramski prizor fanteovske strukture – razorene porodice, idiosinkratičnost likova do tančina opisanih u dijalozima i potraga za utehom zbog gubitaka posle kojih niko nije ista osoba.
Karakterizacija likova i dubina u koju tone svako od njih
Genijalni Džeremi Rener tumači lik tragača višedimenzionalne ličnosti – patnja, bes, beg od stvarnosti i solidarnost atipična za belca okruženog plemenima američkih starosedeoca – samo su neka od obeležja njegovog lika.
Lambertova ćerka, koja je pre nekoliko godina svirepo ubijena, bila je najbolja prijateljica devojke koju pronalazi na obroncima šume. Užas na njegovom licu kad vidi njeno smrznuto lice i bose noge učitava dramski kod u čitav film. Ubrzo saznajemo da se sa ženom razišao baš zato što je svako od njih gubitak morao da zaceli na sopstveni način.
Elizabet Olsen igra mladu FBI agentkinju, Džejn Baner, koja kao prinudnog partnera uzima Lamberta jer se ovaj mnogo bolje snalazi u divljini rezervata. Scena u kojoj se sa njom upoznajemo je dolazak, kroz mećavu, u srce Vajominga. Sama, bez pratnje i pomoći. Time Šeridan implicitno ukazuje na „važnost“ koju američki starosedeoci uživaju u američkom društvu.
Federalni Biro za istrage valorizuje ubijenu devojku kao minoran ekces i šalje poruku da rešenje slučaja zavisi od angažmana zajednice. Zato saradnja Lamberta i Banerove u istrazi predstavlja nesvakidašnji poduhvat neophodan da bi se slučaj rasvetlio.
Jedna od najpotresnijih scena u čitavom filmu, kako za fiktivne likove, tako i za gledaoca, svakako je ona u kojoj Banerova, u pratnji lokalnog policajca Bena saopštava strašne vesti roditeljima mrtve devojke. Čitava tragedija američkih starosedelaca, kolektivna krivica koju nose od pojave belog čoveka u njihovim životima, prikazana je u trenutku kad u sobi kuće roditelja mrtve devojke vidimo njenu majku kako, uplakana, defetistički reže vene u beloj haljini. Ceremonijalni obred kao groteskni prikaz roditeljskog bola.
Osnovna ljudska prava kao nepresušan izvor inspiracije
Što se tiče samog zapleta filma, u pitanju je savremeni vestern film sa elementima drame i misterije. Ono što svakako ne sme da se zapostavi je izvanredno građenje svakog od glavnih likova, ali i strpljivo građenje onih sporednih, koji čitavom filmu daju poseban ton.
Od lokalnog policajca Bena, preko metadonskih zavisnika, među kojima je i brat ubijene devojke, portretisanih po ugledu na dešavanja karakteristična za sedmi po redu rezervat u SAD, sve do radnika koji ulaze u otvoren sukob sa snagama reda. Dramatizaciji dodatno doprinosi instrumentalno-ambijentalna podloga koja prati dešavanja na filmskom platnu.
U prvi plan filma stavljene su teme, odnosno problemske celine koje se odnose na nekažnjeno silovanje žena i društvenu nepravdu sistemski sprovedenu nad manjinskom grupom stanovnika Amerike. Nad njihovim starosedeocima.
Reditelj Tejlor Šeridan već duže godina gradi veze sa indijanskim stanovništvom, pa je u pravljenju ovog filma često tražio njihovu podršku za svoje ideje.
Pored odnosa sa Arapaho Indijancima, reditelj je svoju doslednost pokazivao tako što je zašitio identitet filma. Nakon što je Holivud potresla afera Vajnstin, Šeridan je svoje ostvarenje apstrahovao iz ruku producentske kuće Miramax jer nije želeo da film koji govori o teškim problemima sa kojima se žene susreću, bude posmatran kroz prizmu najnovijih dešavanja.
Ne mogu da pravim film o nasilju nad ženama ućutkivan od strane onoga ko taj isti akt upražnjava – izjavio je tada Šeridan.
Vestern i film Wind River – nekad i sad
Žanrovsko definisanje vestern filmova, koji tematski uključuju raspon od sredine 19. do početka 20. veka, nikako ne može da prođe bez Stetson šešira, konja, revolveraških obračuna i – Indijanaca – kao glavnih negativaca.
Taj naziv, po svojoj priorodi pežorativan za američke starosedeoce, nadenut je od strane osvajača, jer su ovi mislili da su u svojim imperijalističkim pohodima nabasali na Indiju.
Međutim, pored ove istorijske zablude, takvi filmovi imaju i antropološko-sociološki nedostatak jer „crvenokošce“ prikazuju u ne baš pozitvnom tonu.
U svom ostvarenju, između ostalog nagrađenom i od strane Instituta američko-indijanskog filma (AIFI), Šeridan odstupa od takvih kanonskih načela ovog žanra. Umesto revolvera, koristi snajper sa optičkim nišanom, umesto konja motorne sanke, a američki starosedeoci predstavljaju žrtve sistematskog ugnjetavanja i nepravedne društvene stratifikacije američkog društva.
Kroz prizmu male zajednice starog rezervata, opisan je vekovni šablon nepravednog ophođenja prema tim ljudima. Tako se i otac mrtve devojke sa početka teksta, Martin, obraća jednom od protagonista filma rečima:
„Zašto svaki put, kad vi ljudi pokušate da nam pomognete, prvo morate da nas uvredite?“
