3Istanbul Orhana Pamuka
Orhan Pamuk nas je kroz svoje romane doveo u blisku vezu sa Istanbulom.
Posle čitanja njegovog romana-eseja „Istanbul“ saznali smo ne samo razne pojedinosti o detinjstvu pisca i o njegovoj porodici već i o samom gradu, njegovoj istoriji i promenama koje je doživeo kroz vekove svog postojanja. Postajemo deo tog grada, a njegova šarenolika povest postaje deo našeg unutrašnjeg sveta.
Pamuk nas navodi da se osećamo i sami kao stanovnik Istanbula provodeći nas po njegovim skrovitim mestima i otkrivajući nam i najstrašnija mesta njegove prošlosti.
U njegovom možda najlepšem ljubavnom romanu „Muzej nevinosti“ Pamuk podiže svojevrstan muzej svom gradu. Prvo, kroz sam tekst, drugo – junak romana čuvanjem svih sitnica vezanih za njegovu ljubav prema Fusun stvara muzej njegove ljubavi prema njoj i gradu gde se ta ljubav i dogodila, a i treće – pisac zaista otvara muzej na Čukurdžumi, jednom od najstarijih delova Istanbula.
Muzej se iz teksta seli i u opipljivu stvarnost, pa ga čitalac moze i posetiti. Tamo se može videti kako se živelo u gradu na Bosforu u drugoj polovini dvadesetog veka, izloženi su plakati za filmove koji su prikazivani, garderoba koja se nosila, kao i cigarete i slatkiši koji su davno prestali da se proizvode.
Lepa je njegova definicija muzeja iz „Muzeja nevinosti“:
„Pravi muzeji su mesta gde se Vreme transformise u Prostor.“
I u njegovom romanu „Čudan osećaj u meni“ može se reći da grad igra značajnu ulogu. Dok pratimo sudbinu junaka Mevluta, prodavca boze i pilava na ulicama Istanbula preko četrdeset godina, pratimo i promene u njegovom gradu. Pred nasim očima grad se izgrađuje, širi, prima siromašne Anadolce, vidimo tipski obrazac kako se „uspeva“ u velikom gradu, političke i rodbinske veze ljude istih osobina u različitim gradovima na rubu velikog sveta dovode do uspeha.
Obrazac nam je poznat. Istanbul kao mesto gde se spajaju stvarnost i imaginacija čitaoca. Grad koji postoji u ravni teksta, u mašti čitaoca i kao prostor na teritoriji turske drzave.
Jergović u svojoj kritici ovog romana piše:
Negdje pred kraj romana, u jednoj skrivenoj rečenici, Istanbul prestaje biti zbiljski grad, nego se pretvara u Mevlutovu mentalnu mapu, u krvotok njegova mozga i duše, u mrežu njegovih misli. Grad kao imaginarij.(…) Ideja grada kao čovjekova mozga, njegove svijesti, podsvijesti i nadsvijesti…
